تعریفHSE

تعریفHSE:

مخفف کلمات لاتین Health(بهداشت)، Safety( ایمنی) ، Environment ( محیط زیست) است و شامل همه حوزه های مربوط به بهداشت کار، ایمنی، آتش نشانی و محیط است. هدف از استقرار این سیستم بکارگیری کلیه استراتژی های لازم جهت به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط، انسان و موجودات می باشد و نیز افزایش اثرات مطلوب صنعت با تأمین ایمنی همه جانبه کلیه کارکنان، تجهیزات و تاسیسات و به حداقل رساندن حوادث و آسیب ها از طریق حذف شرایط ناایمن و ارتقاء سلامت افراد و حفاظت از محیط زیست را دنبال می کند.

HSEبا ایجاد فرهنگ سازی و بستر مناسب و نگرش نو و سیستماتیک تاثیر عوامل بهداشت ایمنی و محیط زیست را روشن کرده و با به حداقل رساندن یا حذف نواقص ، حوادث و مشکلات را بطور نظام مند مورد ارزیابی قرار داده و روشهای مطلوب پیشگیری را ارائه می دهد.

مسئله تعهد در HSE از الزامات بوده و آگاهی کارکنان و کارگران از خطرات و مشکلات محیط کارشان ازحقوق ایشان محسوب شده و بایستی توسط کارفرمایان به آگاهی ایشان برسد تا از محیطی که در آن مشغول به کار هستند آگاهی کامل داشته باشند.

مسئله تعهد در HSE از الزامات بوده و آگاهی کارکنان و کارگران از خطرات و مشکلات محیط کارشان ازحقوق ایشان محسوب شده و بایستی توسط کارفرمایان به آگاهی ایشان برسد تا از محیطی که در آن مشغول به کار هستند آگاهی کامل داشته باشند.

عوامل مورد مطالعه در این سیستم :

نیروی انسانی : از نظر صدمات، بیماری مرگ

تجهیزات: اتلاف سرمایه، سرویس و جایگزینی آنها

محیط زیست: تاثیر آلاینده ها در سیستم که تاثیر سوء بر محیط زیست دارند

بهداشت محیط در حوزه : Health) HSE)

موارد ذیل را مورد مطالعه قرار می دهد:

عوامل زیان آور محیط کار

– عوامل فیزیکی

– عوامل شیمیایی

آرگونومی: به طور کامل و مختصر یعنی انجام کار در پوسچر مطلوب.

 ارگونومی در کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری، کیفیت محصول و به طور کلی تأمین اهداف شرکت‌ها مؤثر است محیط کار ارگونومیک قطعاً بهره‌وری کارکنان را افزایش می‌دهد.

آگاهی از روش صحیح استفاده از ابزارآلات، فضاو محیط پیرامون(شامل نور و دمای مناسب، عدم وجود بوی ناخوشایند یا تند بعضی مواد درمحیط کار)، رابطه همکاران و مساعدت در کار، امکانات مناسب جهت راحتی کار ( صندلی مناسب …) ازجمله مواردی هستند که می توان برای آرگونومی ذکر کرد.

عوامل فیزیکی محیط کار شامل

صدا: اگر شدت صدا از db 80 بیشتر باشد و زمان مواجهه بیش از 8 ساعت در روز باشد جزو عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار محسوب می شود.

ارتعاش :(به عنوان مثال میتوان به ارتعاشی که دژبرها ایجاد می کنند اشاره نمود) به دو صورت اندازه گیری می شود: 1) در کل بدن 2) در قسمتی از بدن ارتعاش به مرور زمان تواند به اعصاب و عضلات آسیب رسانده و از بین ببرد.

روشنایی: واحد روشنایی با لوکس بیان می شود. برای کارهای عمومی روشنایی بالای 300 لوکس کفایت می کند ولی برای کارهای ظریف و دقیق روشنایی بالای 500 لوکس نیاز است.

عوامل شیمیایی محیط کار:

گازها: گازهای مضر برای بدن شامل (CO- NO2- از بین بردن حس بویایی) H2S

بخارات:شامل تبخیر اسیدها، آب اکسیژنه، آمونیاک مایع، فرمالین

 آیروسولها شامل:

1 ) گرد و غبار

2)  دود

3) میست( اسپری مایعات): میست موادی همچون آب مضر نمی باشد اما میست مواد سمی و شیمیایی بالطبع مضر است.

فیوم: از ذوب فلزات متصاعد می شود و خطرناک است حتی فیوم فلزات غیر خطرناک

ایمنی در حوزه : safety) HSE)

درهر پروژه یک سری مخاطرات ایمنی وجود دارد که عدم رفع آن مخاطرات ممکن است منجر به حوادثی شود.

1- اعمال ناایمن که ناشی از انسان می باشد( عدم رسیدگی به تجهیزات ایمنی….)

2- شرایط ناایمن که در نهایت ناشی از انسان می باشد( عدم توجه به محیط)

3- شبه حادثه (اگر در سیستم شبه حادثه به دفعات تکرار شود نشان دهنده آن است که در قسمتی از فرایند اشتباه وجود دارد و چنانچه برطرف نگردد منجربه بروز حادثه و اتفاق خواهد شود و حتماً بایستی گزارش شود.( انفجار بشکه حاوی مواد آتشزا )

4-حادثه ( نتیجه نادیده گرفتن شبه حادثه است )

در حادثه اتفاق افتاده در سازمان ممکن است ما تنها ظاهر حادثه رخ داده را ببینیم و از پیامدهای پنهان ناشی حادثه بی اطلاع باشیم در نتیجه در حوزه HSE گاهی امکان دارد اقدامات صورت گرفته مثمر ثمر نباشد.

رعایت نکات ایمنی در تمامی حوزه های ذیل الزامی است :

– مواد اشتعال زا، خاموش کننده ها، حریق

– ماشین آلات صنعتی

– حمل و نقل با انواع ماشین آلات سنگین و یا لیفتراک ها(بهترین منبع آموزشی برای این مورد استفاده از نامه هاست که برای هرکدام جداگانه تدوین شده وشرح کامل داده شده)

– کار در ساختمان

– مواد شیمیایی: بهترین منبع آگاهی ( MSDS) مربوط به آن ماده می باشد که اطلاعاتی از قبیل مضرات، نحوه آتشگیری،نحوه خاموش کردن، نوع ماسک مورد استفاده و غیره را شامل می شود و طبق آئین نامه هر ماده اولیه شیمیایی به هنگام خرید، بایستی MSDS آن توسط شرکت تولید کننده به خریدار تحویل شود

از جمله فرآیندهای کنترلی جهت حفاظت در برابر عوامل زیان آور می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- کنترل فنی مهندسی : عامل زیان آور (به عنوان مثال صدای ناهنجار) را با تعمیر و نگهداری اصولی تجهیزات حذف نماییم.

2- کنترلهای مدیریتی: زمان تماس با عامل (صدا) را کاهش دهیم.

3- کنترلهای فرآیندی: دستگاهها و تجهیزات به روز، خریداری و استفاده نماییم.

4- لوازم حفاظت فردی: آخرین مرحله کنترلی محسوب می شود که توصیه نمی شود و تنها در صورتیکه 3 مورد قبلی را نتوان عملی کرد به عنوان آخرین راهکار ارائه می شود.(حفاظت در برابر عوامل مختلف زیان آور بسته به محل اثر آن در مشاغل مختلف متفاوت است.)

کنترل صدا (انواع گوشی ها)

– موادشیمیایی (ماسک های تمام صورت و نیم ماسک ها)

– دستکش ( ضداسید)

– کفش های ایمنی ( اسید – برق)

اقدامات ایمنی و پیشگیری بایستی متناسب با نوع خطر احتمالی باشد نه بی ربط به آن. به عنوان مثال موش برای برداشتن پنیر از تله موش به کلاه ایمنی نیاز ندارد بلکه بایستی از دستهایش محافظت کند. بنابراین استفاده از لوازم حفاظت فردی در صورتی مسمر ثمر واقع خواهد شد که متناسب با خطر احتمالی باشد.

مهمترین علل حادثه:

• نقص در سیستم ایمنی

• نقص در استانداردهای طراحی

• نبود آموزش و صلاحیت دهی به افراد( چنانچه آمومزش منجربه یادگیری نشود به درد نمی خورد)

• نقص در مدیریت تغییر( چنانچه طبق دستورالعمل سازمان، کارکنان در یک سیستم موظف به استفاده از تجهیزات ایمنی باشند اما درپس آن نظارت و در صورت نیاز تنبیه و تشویق برای دستور صادرشده انجام نگیرد و حادثه ای رخ دهد، کارفرما نمی تواند خود را توجیه نماید و در قبال حادثه رخ داده مسئول خواهد بود)

• نقص در دستورالعمل ها و روشهای کاری

• نقص در آرایش تجهیزات و تاسیسات

محیط زیست در حوزه Environment ) HSE) :

آلودگی هوا

آلودگی هوا عبارت است از وجود ذرات و گازهایی که برای انسان ، حیوان، و گیاه و در کل محیط پیرامون مضر بوده و در روند طبیعی خلل ایجاد کند که هدف از تلاش برای کاهش این آلودگی کمک به بهبود وضع بهداشت جامعه و حفاظت از شرایط مناسب جوی و به حداقل رساندن زیانهای اقتصادی ناشی از آلودگی می باشد در واقع هدف حذف کامل آلودگی نیست هدف این است که مقدار آلورگی را به حدی که تعیین شده کاهش دهیم و این کاهش باید با آئین نامه ها و مقررات ملی و بین المللی تطابق داشته باشد.

حذف کامل آلاینده ها از اهداف HSEنیست چراکه اینکار از نظر فنی بسیارمشکل و از نظر اقتصادی بسیار پرهزینه است.

برای کنترل آلودگی صنایع چندکار را میتوان انجام داد شامل :

• احداث صنایع در خارج شهرها( مناطقی که باد آلودگی را به سمت مناطق مسکونی نمی پراکند)

• تغییر در مراحل عملیات تولید در کارخانه

• نصب دستگاههای کنترل مواد آلاینده در کلیه قسمتهای مورد نیاز کارخانه

عمده آلاینده های هوا که باید در مقادیر بالای حد مجاز کنترل شوند شامل منواکسید کربن، دی اکسید نیتروژن ، دی اکسید گوگرد، ذرات معلق هوا، ازن و سرب ( نماینده فلزات سنگین)…..

این آلاینده ها اغلب از احتراق ناقص سوختها و ناشی از سوختهای فسیلی است که اثراتی شامل تشکیل بارانهای اسیدی ، مشکلات تنفسی و ریوی، ناباروری خاک، تشدید بیماریهای قلبی، مرگ زودرس ……

اثرات جهانی این آلاینده ها تشکیل مه آلوده، وارونگی دما، بارانهای اسیدی و گرمایش زمین، نازک شدن لالیه ازن ….

مدیریت پسماند :

توصیه های حوزه HSE در مدیریت پسماند به چند طریق کلی ارائه شده؛ از جمله مصرف مجدد پسماند با تغییر در فرآیند تولید یا بازاریابی جهت فروش پسماند جهت استفاده در سایر صنایع.

اما بهترین و اقتصادی ترین راهکار تغییر در عملیات کارخانه در جهت مصرف پسماند است . هر چه پسماند کمتری تولید شود، فرآیند تولید اقتصادی تر خواهد بود.

آخرین راهکار در حوزه مدیریت پسماند دفن ، انبار و رها کردن آن در محیط است که پسماندها بستگی به نوعشان و یا میزان مخاطره آمیز بودن و سمیت و عفونی بودن آن طبق یکی از راهکارهای گفته شده مدیریت می شوند. پسماندهای بسیار خطرناک و عفونی ( مواد رادیو اکتیو یا بیمارستانی خطرناک) را معمولاً در کشورهایی که طبق توافق سازمانهای بین المللی به عنوان انبار معرفی شده اند انبار می کنند ( کشور فرانسه طبق توافق محل پسماندهای رادیواکتیو می باشد)

موادی که سمی هستند یا خاصیت بازی ، اسیدی دارند، همانند پسماند بسیاری از صنایع صنعتی ، شیمیایی و پتروشیمی بایستی قبل از رها کردن در محیط ختثی شوند. بنابراین اطلاع از تولید آلودگی توسط سیستم، اطلاع از نوع آلوده گی تولید شده و اثرات آلودگی بر محیط و اطلاع رسانی و آگاهی از وسعت دامنه آلودگی و کنترل آلودگی یا حذف و پایش دوره ای بایستی به ترتیب شناخته شده و در دستور کار قرار گیرد.

ایده آل ترین مسئله در مدیریت پسماند، عدم تولید پسماند در یک سیستم است چنانچه برخی کارخانه ها با خرید متناسب مواد اولیه موردنیازخود، پسماند تولیدی را به کمترین میزان می رسانند. و نیز با عدم بکارگیری سازه های مغایر با محیط زیست در ساختار سیستم و در نظرگرفتن تمامی جوانب محیط زیستی میتوان کارخانه ای را در مرکز یک سیستم شهری نیز بنا کرد.

نتیجه گیری

با توجه به مباحث مطرح شده، چنین به نظر می رسد كه برای انجام كار در صنایع طبق اصول HSE یكسری موارد نیاز است تا زمینه ساز رعایت این اصول باشد. این موارد عبارتند از:

1- فرهنگ سازی: بدین منظور كه رعایت اصول HSE علاوه بر حفظ جان و منابع طبیعی باعث پیشرفت و توسعه اجتماعی می شود. هر پروژه ای نیازمند فرهنگ سازی از طرق مختلف آموزشی، نوشتاری، گفتاری، دیداری و … می باشد. طبق تفکر HSE هر فرد بایستی تغییر را از خود شروع کرده و مانع این تفکر غلط که یک دست صدا ندارد بشود تغییر در نگرش و در نهایت تغییر در سبک زندگی تا حدود زیادی می تواند کمک کننده باشد(حتی خاموش کردن یک لامپ اضافی)

2- زمان: پیاده سازی اصول HSE در پروژه های مختلف عمرانی، صنعتی و غیره مستلزم زمان می باشد زیرا كه هر تغییری كه در سیستم لحاظ شود نیازمند تغییر نگرش می باشد و این نیز به نوبه خود نیازمند زمان برای پذیرفتن و هماهنگ شدن با شرایط جدید می باشد.

3- هزینه: انجام هر كاری نیازمند به هزینه می باشد و هر چه هزینه در نظر گرفته شده بیشتر باشد بنابراین انجام آن كار با كیفیت بالایی تضمین می شود. از آنجا كه تاكنون هزینه جهت رعایت اصول HSE بصورت كلی دیده شده است بنابراین بشكل اختصاصی نمی توان انتظار داشت كه تمام موارد جزء به جزء انجام شود. در صورتی كه در ابتدای پروژه هزینه HSE نیز به ریز درنظر گرفته شود می توان انتظار داشت تا موارد به شكل اصولی رعایت شود.

4- آموزش: جهت رعایت اصولی موارد HSE نیاز به آموزش می باشد. این آموزش ها باید در سطوح و رده های مختلف تولید و نظارت اجرایی شود تا سطح آگاهی از مخاطرات موجود طی فرایند های مختلف تولید برای پرسنل به مرز مشتركی برسد.